การเลี้ยงวัว หรือการเลี้ยงโค

1. เลือกรูปแบบการเลี้ยง

• 1.1 ผลิตลูกโคขาย เป็นการเลี้ยงพ่อพันธุ์-แม่พันธ์ุ เพื่อผลิตลูกขาย
• 1.2 การเลี้ยงขุน เป็นการเลี้ยงขุนโค ผลิตเนื้อมีคุณภาพ
• 1.3 ผลิตลูกและเลี้ยงขุนทำสองอย่างควบคู่กัน

2. เลือกระดับหรือขนาดของการเลี้ยง ให้เหมาะสมกับความสามารถหรือความพร้อมของตนเอง

• 2.1 เลี้ยงแบบหลังบ้าน ผสมผสานในระบบไร่นา
• 2.2 เลี้ยงในระบบฟาร์มขนาดเล็ก

3. จัดเตรียมอาหารสำหรับเลี้ยงโค
อาหารหลักของโค คือ อาหารหยาบ เช่น หญ้าสด หญ้ามัก หญ้าแห้ง ฟางข้าว ฯลฯ และอาหารข้นเป็นอาหารเสริมเพื่อให้โคมีสุขภาพสมบูรณ์ ถ้าเลี้ยงโคพื้นบ้านในที่สาธารณะ ซึ่งในปัจจุบันมีที่สำหรับเลี้ยงน้อย โคจะได้อาหารไม่เพียงพอ ควรจัดเตรียมอาหารให้โคในที่ที่ของเราเอง โดย

• 1. ปลูกสร้างแปลงหญ้า
• 2. จัดเตรียมอาหารหยาบที่มีในพื้นที่ เช่น ฟางข้าว หรืออาหารหยาบอื่นๆ
• 3. จัดเตรียมอาหารข้นเพื่อให้เสริมบ้างโดยเฉพาะช่วงฤดูแล้ง
• 4. จัดเตรียมอาหารแร่ธาตุนี้ก็ถือว่าสำคัญ โคต้องการปริมาณน้อยแต่ต้องมีให้เลือกกินทุกวัน

4. จัดสร้างคอกโค
คอกโคมีความสำคัญ ลักษณะและขนาด ไม่มีหลักเกณฑ์ตายตัว ขึ้นอยู่กับสถานที่และจำนวนโคที่เลี้ยง แต่มีหลักเกณฑ์ว่า

• – คอกต้องโปร่ง
• – ระบายอากาศดี
• – ระบายน้ำดี
• – มีอ่างน้ำ รางอาหาร ให้โคกินสะดวก

อาจใช้วัสดุที่มี หรือหาง่ายในท้องถิ่น มาประยุกดัดแปลง

1. โคพื้นเมืองภาคเหนือ หรือโคขาวลำพูน มีลักษณะ คือ

• เนื้อเขา: สีน้ำตาลส้ม เนื้อละเอียด
• เนื้อกีบ: สีน้ำตาลส้ม
• ขอบตา เนื้อจมูก: สีชมพูไม่มีจุดด่างขาว
• ขนพู่หาง และขนตา: สีขาว
• ขนลำตัว: สีขาวเกรียน
• สีนัยน์ตา: น้ำตาลดำ
• สีหนัง: ชมพูส้ม
• น้ำหนักเมื่อโตเต็มที่ :
  เพศผู้ 350-450 กก.
  เพศเมีย 300-350 กก.

2. โคพื้นเมืองภาคอีสาน มีลักษณะ คือ

• เนื้อเขา: สีดำ หรือน้ำตาลดำ
• เนื้อกีบ: สีดำ หรือน้ำตาลแกมดำ
• ขอบตา เนื้อจมูก: สีดำ น้ำตาล
  หรือน้ำตาลแกมดำ
• ขนพู่หาง: สีดำ หรือน้ำตาลดำ
• ขนลำตัว: สีน้ำตาล น้ำตาลแดง
  ดำ ขนสั้นเกรียน
• สีนัยน์ตา และขนตา: สีดำ หรือน้ำตาล
• สีหนัง: ชมพูส้ม
• น้ำหนักเมื่อโตเต็มที่:
  เพศผู้ 350-400 กก.
  เพศเมืย 200-250 กก.

3. โคพื้นเมืองภาคกลาง(โคลาน) มีลักษณะ คือ

• เนื้อเขา และเนื้อกีบ: สีดำ หรือน้ำตาลดำ
• ขอบตา เนื้อจมูก : สีดำ น้ำตาล หรือน้ำตาลดำ
• ขนพู่หาง: สีดำ หรือน้ำตาล
• ขนลำตัว: สีน้ำตาล น้ำตาลแดง ขนสั้นเกรียน
• ขนตา และหนัง: สีดำ หรือน้ำตาล
• น้ำหนักเมื่อโตเต็มที่:
  เพศผู้ 300-350 กก.
  เพศเมืย 200-260 กก.

4. โคพื้นเมืองภาคใต้(โคชน)มีลักษณะ คือ

• เนื้อเขา: สีดำ หรือน้ำตาลดำ
• เนื้อกีบ: สีดำ หรือน้ำตาล
• ขอบตา เนื้อจมูก: สีดำ น้ำตาล
  หรือน้ำตาลดำ
• ขนพู่หาง: สีดำ หรือน้ำตาล
• ขนลำตัว: สีน้ำตาล น้ำตาลแดง
  แดง ดำ ขนสั้นเกรียน
• ขนตา และหนัง: สีดำ หรือน้ำตาล
• น้ำหนักเมื่อโตเต็มที่:
  เพศผู้ 350-400 กก.
  เพศเมืย 230-280 กก.

การประมาณอายุของโค

การประมาณอายุของโคประมาณได้จากฟันหน้าคูล่าง 4 คู่ ซึ่งจะขึ้นตามจำนวนอายุ ฟันกรามก็สามรถนับได้แต่ไม่นิยมเพราะมองเห็นได้ยาก ฟันโคมี 2 ชุดเหมือนคน ฟันน้ำนมจะมีขนาดเล็ก เนื้อไม่แน่น ในช่วงที่คลอดใหม่ลูกโคจะมีฟันน้ำนม 1 คู่โพล่มาเล็กน้อย และภานใน 1 เดือน จะมีฟันน้ำนมครบ 4 คู่ ซึ่งจะอยู่จนโคอายุครบ 2 ปี ฟันแท้ จะมีขนาดใหญ่ เนื้อฟันแน่

อายุของโค=จำนวนคู่ของฟันแท้+1

การประมาณจำนวนลูกโค

การประมาณจำนวนลูกโดยรอยคอดที่เขาของแม่โค ซึ่งรอยดังกล่าวเกิดจากแคลเซียม และฟอสฟอรัสถูกนำมาใช้ในการสร้างน้ำนม รอยคอดนั้นยังสามารถระบุความถี่ห่างในการให้ลูกของแม่โค ถ้าระยะห่างของรอยสม่ำเสมอกันแสดงว่าแม่โคให้ลูกสม่ำเสมอ แต่ถ้ารอยคอดห่างกันมาก แสดงว่าบางปีให้ลูก บางปีเว้น

การประมาณน้ำหนักโคจากความยาวรอบอก

เนื่องจากเกษตรกรไม่มีเครื่องชั่งในการชั่งน้ำหนักโค จึงอาศัยการประมาณน้ำหนักจากการวัดความยาวรอบอก โดยต้องให้โคยืนนิ่งบนพื้นราบ ขาตรง นำความยาวรอบอกที่วัดได้มาเทียบน้ำหนักตามตารางด้านล่าง

การคัดเลือกโคจากลักษณะภายนอก

ด้านหน้า
– กล้ามเนื้อที่ไหล่และโคนขาหน้านูนเด่น
– กระดูหน้าแข่งมีขนาดใหญ่ บ่งชี้ถึงขนาดของกระดูก
– เสือร้องให้ไม่ใหญ่ และเหนียงคอบาง

ด้านบน
– กล้ามเนื้อที่ไหล่นูน ทำให้เห็นส่วนอกเว้าเล็กน้อย
– การกางของซี่โครงส่วนหน้าน้อย และค่อยๆขยายใหญ่ไปยังส่วนท้าย
– ระยะห่างระหว่างกระดูกเชิงกรานและก้นกบมาก
– กระดูกก้นกบควรอยู่สูงและห่างจากก้นมากๆ

ด้านหลัง
– กล้ามเนื้อส่วนบั้นท้ายหนาและลึก
– ขาทั้งสองข้างใหญ่และอยู่ในตำแหน่งที่ห่างกัน แต่ตั้งตรง
– ซอกระหว่างขาหลังทั้งสองไม่เต็มแสดงว่ามีเนื้อ ทำให้ต้องยืนห่างกัน

ด้านข้าง
– เสือร้องให้ไม่นูนใหญ่
– กล้ามเนื้อโคนขานูนเด่น กระดูกหน้าแข้งยาวใหญ่
– ส่วนซอกขาหลังเว้าขึ้นเล็กน้อย
– ขาตรงตั้งฉากกับพื้นทั้งขาหน้าขาหลัง
– แนวสันหลังตรงและยาว หมายถึงลำตัวยาวแต่ไม่ลึกนัก

กรณีเลือกซื้อโคเพศผู้ ให้พิจารณาการว่าง ของขนาดของลูกอัณฑะด้วย คือลูกอันฑะต้องมีขนาดใหญ่สองข้างเท่ากัน ว่างในตำแหน้งพอดี ไม่หดสั้นหรือหย่อนยานเกินไป

อาหารหยาบ คือ อาหารที่มีเยื่อใยสูง เช่น หญ้า ถ้่ว เป็นต้น อาหารหยาบเป็นอาหารหลักของโคมี 3 แบบ ดังนี้

• อาหารหยาบสด เช่น หญ้าสด ถั่วอาหารสด
• อาหารหยาบหมัก เช่น หญ้าหมัก ข้าวโพดหมัก ข้าวฟ่างหมัก
• อาหารหยาบแห้ง เช่น หญ้าแห้ง ถั่วอาหารแห้ง ฟางข้าว

อาหารข้น คือ อาหารที่มีความเข้มขนของอาหารสูงโดยเฉพาะโปรตีน เป็นอาหารเสริมที่ให้แก่โคเพื่อโคจะได้รับสารอาหารเพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
อาหารข้นได้จากการนำวัตถุดิบอาหารสัตว์ต่างๆ เช่น กากถั่ว มันเส้น รำละเอียด ข้าวโพดป่น ใบกระถินป่น เป็นต้น มาคลุกเคล้าผสมให้โคกิน การได้มาของอาหารข้นควรวิเคราะห์สูตรอย่างเหมาะสม

แร่ธาตุ โดยปกติแล้วโคจะได้รับแร่ธาตจากอาหารหยาบและอาหารข้น แต่กระนั้นยังไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย โคต้องการแร่ธาตุน้อย แต่ต้องการสม่ำเสมอ แร่ธาตุมี 2 แบบคือ

• แร่ธาตุก้อน ซึ่งทางบริษัทเราก็มีจำหน่ายรวมถึงแร่ธาตุอีกหลายชนิดถ้าเกษตรกรต้องการ
• แร่ธาตุผง เป็นการนำแร่ธาตุหลายชนิดมาผสมกันใส่รางให้โคเลียกิน เช่น ไดแคลเซียม กระดูกป่น เกลือ หรือพรีมิกซ์ เป็นต้น